Іш сүзегі – Salmonella typhi бактериясынан туындайтын өткір жұқпалы ауру, тропиктік және субтропиктік белдеудегі, әсіресе сумен қамтамасыз етілмеген және санитариялық деңгейі төмен елдерге тән. Америка Құрама Штаттарында жыл сайын шамамен 5,700 жағдай тіркеледі, бұл аурулардың 75 пайызы халықаралық саяхат кезінде жұқтырады. Іш сүзегі жыл сайын дүние жүзінде шамамен 21.5 миллион адамға әсер етеді. Іш сүзегі ауруын ерте анықтаған жағдайда, дәрі-дәрмекпен сәтті емдеуге болады. Уақытылы емделмесе, іш сүзегі өлім жағдайына әкелуі мүмкін.

Инфекция көзі көбінесе ауру адамдар немесе бактериялардың тасымалдаушылары болып табылады.

Іш сүзегінің жұғу жолдары ластанған тағамды, суды тұтыну арқылы немесе таза жуылмаған кір қол арқылы таралады. Инфекцияның адам ағзасына енуінің негізгі механизмі фекальды-ауыз арқылы, яғни қоздырғыш қоршаған ортаға зәр және нәжіс арқылы таралады, бактериялар көбінесе нашар жуылған қолдарда көбейеді және тамақ, су арқылы ауыз қуысына түседі.

Іш сүзегінің белгілері қандай?

Бас ауруы, әлсіздік және шаршау, бұлшықеттердің ауыруы, тершеңдік, тәбет пен салмақтың төмендеуі, ұйқының бұзылуы, терінің бозаруы және беттің ісінуі. Қан қысымының төмендеуі, құрғақ жөтел, іштің төменгі бөлігіндегі ауырсыну және іштің өтуі. Аурудың шыңында науқастар әлсіздікке, ұйқышылдыққа және құлақ естімеуге шағымданады. Іш сүзегі безгек және бөртпе - ең жиі кездесетін екі симптом. Іш сүзегі өте ауыр жұқпалы ауру, температура бірнеше күн бойы 39-40 С⁰ дейін көтеріледі. Денеде бөртпелер пайда болуы мүмкін. Симптомдар бірте-бірте дамиды және жиі 1-3 аптадан кейін көрінеді. Кейбір адамдар бактерияларды тасымалдайды, бірақ бактерия оларға әсер етпейді. Оларда ауру белгілері болмайды асимптоматикалық тасымалдаушылар.

Дәрігерге қашан қаралу керек?

Осы жоғарыда аталған белгілердің кез келгенін сезсеңіз, дереу дәрігерге қаралыңыз немесе кеңесіңіз. Сіз шетелде жүріп іш сүзегімен ауырдым деп күдіктенсеңіз, дереу дәрігерге қаралыңыз. Дәрігер ауруыңызды дұрыс, ерте анықтап, емдейді. Түрлі ауыр асқынуларды болдырмау мақсатында дереу емделу қажет. Егер сізде жеңіл немесе ауыр белгілер болса, тартынбаңыз және тезірек дәрігерге хабарласыңыз.

Кімдер ауырып қалу тәуекліне көбірек ұшырайды?

Іш сүзегі ауруы әсіресе сумен қамтамасыз етілмеген және санитариялық деңгейі төмен елдерге тән бөліктерінде жиі кездеседі. Егер, Сіз Африка, Кариб теңізі, Орталық және Оңтүстік Америка, Таяу Шығыс және Шығыс және Оңтүстік Азияға, соның ішінде Пәкістанға, Үндістанға және Бангладешке барған болсаңыз, бұл ауруды жұқтыру қаупі жоғары. 

Іш сүзегімен байланысты асқынулар қандай?

Іш сүзегінің ең қауіпті асқынуы - асқазан-ішек жолдарынан қан кету немесе тесіктердің пайда болуы. Олар әдетте науқас адамның ауруының үшінші аптасында пайда болады. Бұл бұзылыста аш ішек немесе үлкен ішекте тесік пайда болады. Бұл өмірге қауіп төндіретін жағдай, жедел медициналық көмекті қажет етеді. Бұл жағдайда бактериялар асқазанға өтіп, іштің шырышты қабығын (перитонеум) зақымдайды. Шарты перитонит. Перитонитте инфекциямен күресу үшін ішкі қорғаныс жүйесі жоқ, сондықтан инфекция қанға тез таралады және шұғыл медициналық көмекті қажет етеді. Егер дұрыс деркезінде емделмесе, бұл көптеген органдардың бұзылуына немесе науқастың өліміне әкелуі мүмкін.

Аурудың алдын алу шаралары:

·             Жеміс-жидектер мен көкөністерді ағынды су астында жақсылап жуғаннан кейін тұтыну;

·             ­Азық-түлік өнімдерді әсіресе сүт, ет, жұмыртқа жақсылап қуырылып, қайнатылуына көңіл бөлу;

·             Дайын тамақты пайдалану кезінде оның исіне, дәміне мұқият мән беріп, тез бұзылатын тағам өнімдерін тоңазытқышта сақтау;

·             Арнайы рұқсат етілген су айдындарында шомылу;

·             Суды тұтынар алдында міндетті түрде қайнату немесе бөтелкедегі суды ішу;

·             Әрбір тамақтану және ас дайындау алдында қолды жақсылап сабындап жуу керек, ыдыстарды мұқият таза жуу;

·             Эпидемиологиялық жағдайы қолайсыз аймақтарға барар алдында ересектер мен балаларға іш сүзегіне қарсы екпе алу;

·      Жеке бас тазалығын қатаң сақтау;

Егер сіз іш сүзегімен ауырып қалсаңыз, айналадағыларға таратпау үшін мына сақтық шараларын сақтаңыз:

·     Дәрігер тағайындаған емді нұсқаулыққа сәйкес толық қабылдаңыз;

·                 Қолды жиі жуу  - бұл аурудың одан әрі таралуын болдырмау үшін жасалатын жалғыз маңызды әдістердің бірі. Ыстық, сабынды сумен кем дегенде 30 секунд мұқият жуыңыз, әсіресе тамақ ішер алдында және дәретхананы пайдаланғаннан кейін;

·                 Басқаларға тамақ дайындамас бұрын, дәрігер сіздің жұқпалы емес екеніңізді айтқанша күтіңіз. Тесттер іш сүзегі бактерияларын тастамайтыныңызды растамайынша, сізге азық-түлік қызметі бизнесіне немесе денсаулық сақтау мекемесіне жұмысқа шығуға рұқсат етілмейді.

Н.К.Тезекбаева

Тұран ауданының

СЭББ бас маманы