Биологиялық белсенді тағамдық қоспалар – тағаммен тікелей қабылдауға немесе тағам өнімдеріне қосуға арналған биологиялық белсенді заттар мен олардың құрамдары. Заңды түрде диеталық қоспалар азық-түлік ретінде жіктеледі және олар дәрілік заттар емес.

Диеталық қоспалар тағамдық тапшылықтарды толтыратын заттардың көзі болып табылады. Диетаны тағамдық қоспалармен толықтыра отырып, біз дененің кейбір функцияларын қалпына келтіріп, сақтай аламыз. Ғылыми зерттеулерге сәйкес, диеталық қоспаларды үнемі қолдану тапшылық жағдайларының даму қаупін 80% төмендетеді.Олар биологиялық белсенді заттардың (тағамдық талшықтар, витаминдер, минералдар, амин қышқылдары) қосымша көзі ретінде олардың тапшылығын жою және оңтайландыру үшін қолданылады, яғни диеталық қоспалар - организмдегі бірқатар элементтердің жетіспеушілігін өтеуге арналған тағамдық өнім, бірақ оның жетіспеушілігі расталуы керек. Қоректік заттар тамақпен бірге келеді, бірақ барлық қажеттіліктерді тек тамақпен өтеу қиын. Витаминдердің, микроэлементтердің, макроэлементтердің, биосорбенттердің, микроэлементтердің созылмалы жетіспеушілігі нәтижесінде жеке органдар мен жүйелердің жұмысы бұзылады.

Қоспалардың түрлері:

Диеталық қоспалар құрамы мен мақсатты әрекетіне қарай үш үлкен топқа бөлінеді - нутрацевтикалық, парафармацевтикалық және эубиотиктер.

Nutraceuticals дәрумендер мен витаминге ұқсас өнімдерді қамтиды - витаминдердің прекурсорлары, аминқышқылдары, макро және микроэлементтер, полиқанықпаған май қышқылдары, көмірсулар (моносахаридтер мен дисахаридтер), талшықтар және кейбір ферменттер. Олардың әрекеті аурулардың алдын алуға, ағзаның қартаюын тежеуге, өмір сүру ұзақтығын арттыруға, органдар мен жүйелердің жұмысын сақтауға және жалпы денсаулықты жақсартуға бағытталған.

Парафармацевтикалық препараттар тобына құрамында төмендегідей компоненттері бар биологиялық өнімдер кіреді

• пептидтер;

• ара өнімдері (бал, прополис, король сүті);

• органикалық қышқылдар;

• өсімдік антиоксиданттары (биофлавоноидтар);

• гликозидтер;

•эфир майлары;

• құрамында азот бар органикалық қосылыстар (алкалоидтар);

Парафармацевтикалық препараттардың фармакологиялық белсенділігі бар екеніне қарамастан, олар белгілі бір ауруларды емдеу үшін тағайындалған препараттарға жатпайды.

Эубиотиктер - тірі микроорганизмдерге және/немесе олардың метаболиттеріне негізделген тағамдық қоспалар, мұндай тағамдық қоспалардың негізгі міндеті - асқазан-ішек жолдарының микрофлорасының бактериялық құрамын қалпына келтіру және сақтау.

Диеталық қоспалардың қажеттілігі?

Биологиялық белсенді заттардың қолдану аясы іс жүзінде шексіз. Негізгі көрсеткіштерге мыналар жатады:

•  иммундық статустың төмендеуі;

• зейін мен есте сақтау қабілетінің төмендеуі;

• жалпы әлсіздік, шаршаудың жоғарылауы;

• жүктілік;

• қарқынды жүктемелер, денені жұмылдыру қажеттілігі;

• асқазан-ішек микрофлорасының бұзылуы;

• созылмалы аурулар;

• операциядан кейінгі кезең;

• аурудан кейін қалпына келтіру;

• егде жастағы;

• психоэмоционалды тұрақсыздық;

• менопауза.

Биоактивті өнімді қолданар алдында оның құрамы мен мақсатын мұқият зерделеу керек. Ең дұрысы, дәрігеріңізбен пайдалы қоспаны қабылдауды талқылаңыз.

Диеталық қоспалар мен дәрілік заттардың айырмашылығы, дәріханаларда диеталық қоспалар сатылады, бірақ әрбір пакет бұл дәрі емес екенін көрсетеді. Фармакологиялық препараттар мен тағамдық қоспалар арасында үш айырмашылық бар: олар құрамы бойынша, дәрілердің көпшілігі ксенобиотиктер - ағзаға бөтен заттар. Олар тиімді жұмыс істейді, бірақ жасанды түрде жасалады. Диеталық қоспалар табиғи ингредиенттерден тұрады. Олар жасушалармен, тіндермен және биохимиялық процестермен үйлесімді. Әрекет етуі, дәрілердің мақсатты әсері бар - ауруды емдеу, жұқпалы агенттерді, рак клеткаларын жою және т.б. Сонымен қатар, олар өте агрессивті жұмыс істейді, сондықтан олар жиі жанама әсерлерді тудырады. Диеталық қоспалар маңызды заттардың жетіспеушілігін толтыру арқылы жалпы денсаулықты жақсартады. Олар улы емес, жұмсақ әрекет етеді және жанама әсерлерді тудырмайды. Дәрілік заттар клиникалық сынақтан және мемлекеттік тіркеуден өтеді. Дәрі дәріге айналуы үшін Денсаулық сақтау министрлігі оны тиімді және қауіпсіз деп тануы керек. Диеталық қоспаларды тіркеу Роспотребнадзордың міндеті болып табылады, ол да зерттеулер жүргізеді, бірақ тек тағамдық қоспаның қауіпсіздігін дәлелдейді және кепілдік береді. Диеталық қоспалар азық-түлік өнімдеріне тең деп айтуға болады.

Диеталық қоспаны қалай таңдауға болады? Өнімді таңдау қолдану аймағына байланысты. Бүгін сіз барлық жағдайларға арналған диеталық қоспаларды таба аласыз. Көктемде және күзде ағзаға маусымдық инфекцияларға қарсы тұру үшін көмек қажет болғанда, иммунитетті арттыру үшін диеталық қоспаларды қолдануға болады.

Қарқынды дене белсенділігі мен спорт кезінде белсенді өмір салтына арналған өнімдер төзімділікті арттыруға көмектеседі. Олардың көпшілігінде тамақ ауруы мен бұлшықет спазмын кетіретін амин қышқылы таурин бар.

Созылмалы аурулары немесе оларға бейімділігі бар адамдар үшін мақсатты әсер ету кешендері әзірленді:

• несеп-жыныс жүйесі үшін;

• асқазан-ішек жолдарының жұмысын жақсарту үшін;

• жүрек-қантамыр жүйесі үшін.

Артрит, артроз және буын проблемалары үшін тірек-қимыл аппараты үшін диеталық қоспаларды қолдануға болады. Көбінесе олардың құрамында сүйектерді нығайту үшін кальций, ал буындар үшін глюкозамин, хондроитин немесе цинкфоил бар.

Жад қосымшасы арқылы когнитивтік функцияны қолдауға және жақсартуға болады. Психо-эмоционалды стресс пен стресстің жоғарылауы кезінде денеге қосымша магний қажет. Сіз өзіңіздің қорыңызды магний негізіндегі тағамдық қоспалармен толықтыра аласыз. Олардың кейбіреулерінде қосымша компоненттер бар (калий, В6 витамині).

Ересек адам мен баланың күнделікті қоректік заттарды қабылдау стандарттары әртүрлі болғандықтан, балалар мен жасөспірімдерге жеке витаминдер беріледі. Басқа топ - жақпа, кремдер, гельдер және бальзамдармен ұсынылған сыртқы қолдануға арналған диеталық қоспалар.

Әрбір қаптамада дозаны көрсететін нұсқаулық бар. Ересек адамға күніне 1-2 капсула (таблетка) қажет. Қандағы белсенді заттың тұрақты концентрациясын сақтау үшін бір мезгілде ішкен жөн. Қоспаны тамақтанар алдында немесе кейін қабылдау композицияға байланысты. Кейбір диеталық қоспалар тамшылар түрінде қол жетімді. Сондай-ақ, кәмпиттерді шайнау түріндегі диеталық қоспалардың балаларға арналған нұсқалары бар.

К.Баймусанова,

Шымкент қаласы, Тұран  ауданы СЭББ

Техникалық регламенттер талаптарының сақталуын 

бақылау бөлімінің басшысы